Republika Ostrowska. Niepodległość przed innymi?

W związku z nieuchronnie zbliżającą się klęską wojsk niemieckich, Polacy rozpoczęli przygotowania do odzyskania niepodległości. Efektem tego był 27 grudnia 1918 r. wybuch Powstania Wielkopolskiego 1918/1919. Jednak jeszcze zanim Niemcy oficjalnie skapitulowały na terenie Wielkopolski powstała Republika Ostrowska.

Ostrowianie przygotowywali się w ramach tajnego Komitetu Obywatelskiego, który powstał już we wrześniu 1918 r. Punktem zapalnym do przejęcia władzy w mieście był wybuch rewolucji w Berlinie 9 listopada 1918 r. Tego samego dotarła do Ostrowa również wieść o abdykacji cesarza Wilhelma II. Również w tym samym dniu niemieckim batalionie zapasowym 155 pułku piechoty powstała Rada Żołnierska, w skład której wchodził tylko jeden Polak. Kolejnego dnia Niemcy utworzyli czysto etnicznie swoją Radę Żołnierską, a Polacy w odpowiedzi - swoją.

Polacy jako siedzibę obrali Dom Katolicki przy obecnej pl. Stefana Rowińskiego. Utworzono również Komitet Ludowy, któremu przewodniczyli adwokat Michał Lange i Bogdan hrabia Szembek. W wyniku rozmów z Niemcami, polscy żołnierze opuścili garnizon i utworzyli własny 1 pułk piechoty. Zwiększająca się liczba napływających ochotników spowodowała, że wymuszono na Niemcach oddanie starych koszar Motlkego, przy obecnej ul. Wolności. Do niemieckich urzędów wprowadzono kontrolerów Stefana Rowińskiego i Wojciecha Lipskiego, a dowództwo nad pułkiem przekazano najpierw Marianowi Modrzejewskiemu, potem Marianowi Nerskiemu, a na końcu podporucznikowi Władysławowi Wawrzyniakowi.

19 listopada utworzono polsko-niemiecką Komendę Placu, która miała dbać o porządek. 21 listopada pod naciskiem Naczelnej Rady Ludowej, w obawie reakcji niemieckiej, połączono Rady Żołnierskie w jedną, a każda ze stron miała po 4 przedstawicieli. Rada zarządzała powiatami: kępińskim, ostrzeszowskim, odolanowskim i ostrowskim. 26 listopada 1918 r. na żądanie Niemców rozwiązano polski oddział, jednak był to fundament do kształtowania się władz w powiecie ostrowskim po wybuchu Powstania Wielkopolskiego, w którym wzięli również udział żołnierze wspomnianej formacji. Z Ostrowa wycofano też 46 pułk piechoty, a w Królewskim Katolickim Gimnazjum Męskim przywrócono naukę religii po polsku. Żołnierze, którzy opuścili polski oddział wycofali się do Szczypiorna, który był w dawnym zaborze rosyjskim, a 31 grudnia 1918 r., już po wybuchu powstania do Ostrowa wjechał ze Szczypiorna pociąg pancerny nr 11 "Poznańczyk" pod dowództwem Jana Szlagowskiego. 1 stycznia 1919 r. Ostrów wizytował premier Polski Ignacy Jan Paderewski. Walki pod Ostrowem toczyły się do lutego, lecz samo miasto było już wolne od Niemców.