Prawnik wyjaśnia: Właściwość przemienna sądu w sprawach wynikających z umów po nowelizacji

Z dniem 7 listopada 2019 r. został znowelizowany art. 34 Kodeksu postępowania cywilnego, który dotyczy właściwości przemiennej sądu w sprawach wynikających z umów (o zawarcie umowy, ustalenie jej treści, o zmianę umowy oraz o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, a także z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy). Dotychczas powództwo takie można było wytoczyć przez sąd miejsca jej wykonania, które ustalano w oparciu o treść art. 454 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym jeżeli miejsce spełnienia świadczenia nie jest oznaczone ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione w miejscu, gdzie w chwili powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Jednakże świadczenie pieniężne powinno być spełnione w miejscu zamieszkania lub w siedzibie wierzyciela w chwili spełnienia świadczenia. W przypadku gdy przedmiotem powództwa było żądanie wykonania zobowiązania umownego, zastosowanie znajdował ugruntowany w judykaturze pogląd, wedle którego miejscem wykonania umowy w rozumieniu art. 34 k.c. nie jest miejsce, gdzie umowa w ogólności miała zostać wykonana, ale miejsce, gdzie miała być wykonana konkretna czynność, której wykonania się dochodzi (por. Piaskowska Olga Maria (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Postępowanie procesowe. Komentarz Opublikowano: WKP 2020). Wierzyciele dochodzący swych roszczeń pieniężnych wskazywali więc, że zapłata – zgodnie z wystawioną fakturą VAT – miała być dokonana na rachunek bankowy prowadzony na ich rzecz przez określony bank lub oddział banku. O właściwości sądu decydował więc adres siedziby banku lub oddziału, w którym prowadzony był rachunek bankowy dla wierzyciela. Pozwalało to w sposób stosunkowo łatwy i wygodny dochodzić roszczeń o zapłatę.

Po nowelizacji natomiast powództwo takie można wytoczyć co prawda nadal przed sąd miejsca wykonania umowy, ale w art. 34 § 2 k.p.c. ustawodawca określił, że za miejsce wykonania umowy uważa się miejsce spełnienia świadczenia charakterystycznego dla umów danego rodzaju, w szczególności w przypadku:

1. sprzedaży rzeczy ruchomych - miejsce, do którego rzeczy te zgodnie z umową zostały lub miały zostać dostarczone;
2. świadczenia usług - miejsce, w którym usługi zgodnie z umową były lub miały być świadczone.

Powyższa zmiana oznacza, że w przypadku dostarczenia przez przedsiębiorcę z Legnicy towaru na przykład do odbiorcy w Białymstoku i braku zapłaty za dostarczony towar, przedsiębiorca będzie musiał wytoczyć powództwo o zapłatę przed sądem właściwym w Białymstoku, nie natomiast przed sądem właściwym w Legnicy. Taka zmiana znacząco utrudnia przedsiębiorcom dochodzenie swoich roszczeń i zwiększa koszty.

Co się natomiast dzieje, gdy przedsiębiorca dostarczy towar podmiotowi zagranicznemu na przykład na terytorium Republiki Federalnej Niemiec? Można w takim przypadku skorzystać na przykład z europejskiego postępowania nakazowego, które przewiduje Kodeks postępowania cywilnego. Sąd rozpozna sprawę w tym postępowaniu, jeżeli są spełnione warunki określone w przepisach rozporządzenia (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty (Dz. Urz. UE L 399 z 30.12.2006, str. 1, z późn. zm.). Celem wydania tego rozporządzenia było uproszczenie, przyspieszenie i ograniczenie kosztów postępowania sądowego w sprawach transgranicznych dotyczących bezspornych roszczeń pieniężnych oraz umożliwienie swobodnego przepływu europejskich nakazów zapłaty we wszystkich państwach członkowskich poprzez określenie minimalnych standardów, których spełnienie uchyla konieczność przeprowadzenia w państwie członkowskim wykonania, jakiegokolwiek

dodatkowego postępowania pośredniego poprzedzającego uznanie i wykonanie europejskiego nakazu zapłaty. Rozporządzenie ma zastosowanie do transgranicznych spraw cywilnych i handlowych. Przez sprawę transgraniczną należy rozumieć sprawę, w której przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce stałego pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie sądu rozpoznającego sprawę (nie dotyczy to jedynie Danii). Charakter sprawy jako sprawy transgranicznej jest oceniany według stanu z daty wniesienia pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty. Postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty ustanowiono w celu dochodzenia roszczeń pieniężnych o oznaczonej wysokości, które są wymagalne w chwili wniesienia pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty. Właściwość sądu określa się zgodnie z odpowiednimi przepisami prawa wspólnotowego, w szczególności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Zgodnie z tym rozporządzeniem osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa członkowskiego. Do osób, które nie są obywatelami państwa członkowskiego, w którym mają miejsce zamieszkania, stosuje się przepisy jurysdykcyjne właściwe dla obywateli tego państwa członkowskiego. Osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane przed sądy innego państwa członkowskiego tylko zgodnie z przepisami ustanowionymi w rozporządzeniu. Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego może być pozwana w innym państwie członkowskim:

• a) w sprawach dotyczących umowy - przed sądy miejsca wykonania danego zobowiązania;
• b) do celów tego przepisu - i o ile nie uzgodniono inaczej - miejscem wykonania danego zobowiązania jest:
• - w przypadku sprzedaży rzeczy ruchomych - miejsce w państwie członkowskim, w którym rzeczy te zgodnie z umową zostały albo miały zostać dostarczone,
• - w przypadku świadczenia usług - miejsce w państwie członkowskim, w którym usługi zgodnie z umową były świadczone albo miały być świadczone;
• - w sprawach dotyczących sporów wynikających z działalności filii, agencji lub innego oddziału - przed sądy miejsca, w którym znajdują się filia, agencja lub inny oddział;

Jeżeli jednak roszczenie dotyczy umowy zawartej przez osobę - konsumenta - w celu, który można uznać za niezwiązany z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, i w przypadku gdy konsument jest stroną pozwaną, właściwe są wyłącznie sądy państwa członkowskiego, w którym strona pozwana ma miejsce zamieszkania.

Pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty składa się przy użyciu specjalnego formularza będącego załącznikiem do rozporządzenia. Pozew musi zawierać:

• a) nazwy lub imiona i nazwiska oraz adresy stron, a także, w odpowiednich przypadkach, ich przedstawicieli oraz oznaczenie sądu, do którego kierowany jest pozew;
• b) kwotę dochodzonego roszczenia, w tym kwotę roszczenia głównego oraz, stosownie do okoliczności, odsetki, kary umowne i koszty;
• c) jeżeli powód dochodzi odsetek - stawkę odsetek oraz okres, za jaki żąda odsetek, chyba że zgodnie z prawem państwa członkowskiego wydania odsetki ustawowe doliczane są automatycznie do roszczenia głównego;
• d) uzasadnienie roszczenia, w tym opis okoliczności wskazanych jako podstawa roszczenia oraz, w odpowiednich przypadkach, żądanych odsetek;
• e) opis dowodów na poparcie roszczenia;
• f) okoliczności uzasadniające właściwość sądu;
• g) uzasadnienie transgranicznego charakteru sprawy.

Pozew ponadto musi zawierać oświadczenie powoda, że podane informacje są zgodnie z jego najlepszą wiedzą i przekonaniem prawdziwe oraz że przyjmuje on do wiadomości, iż umyślne podanie nieprawdziwych informacji może skutkować zastosowaniem odpowiednich sankcji zgodnie z prawem państwa członkowskiego wydania.

CZYTAJ TEŻ: Porady prawne - To może wam się przydać! Wielkie archiwum porad prawnika